Mahfi Eğilmez
Krizin genel tarifi şöyle yapılıyor: İktisadın temel yapı taşları olarak kabul edilen mal, hizmet, üretim, döviz fiyatları üzerinde kabul edilebilir seviye ve oranların ötesinde yaşanan şiddetli dalgalanmalar. Benim kriz tarifim biraz daha farklı: Ekonomik kriz; büyüme, işsizlik, enflasyon, faiz, bütçe açığı, cari açık, yerli paranın dış kıymeti üzere temel göstergelerin yanı sıra geleceğe ait beklentilerin bozulması ve bu bozulmanın belli bir mühlet devam etmesi halidir. Bu tariflerdeki kritik soru şudur: İktisat, bu sayılan göstergelerin hepsi bozulduğunda mı krizde sayılır yoksa bir yahut ikisindeki bozulma iktisadın krizde sayılması için kâfi midir?
Ne kadar fazla sayıda göstergeden kelam edersek edelim bir iktisatta kriz durumu olup olmadığını anlamak için daha çok iki temel göstergeye bakılıyor: Büyüme oranı ve enflasyon. Bu oranlar da ülkeden ülkeye farklı bedellendiriliyor. Mesela Türkiye için yüzde 5 oranında büyüme ülkü oran olarak kabul edilmekle birlikte bu oran ABD yahut Almanya için çok yüksek, Çin ve Hindistan için düşük kabul ediliyor. Ya da çift haneli enflasyon Türkiye’de bir kriz hali olarak görülmemekle birlikte ABD ve Avrupa için felaket olarak nitelendirilebiliyor. İktisatta kriz algılaması ülkelerin durumuna, geleneklere ve kültüre nazaran farklılıklar gösteriyor.
Aşağıdaki grafik Türkiye’nin son yirmi yılda enflasyon ve büyüme oranlarının gelişimini birlikte gösteriyor (grafik; TÜİK sitesinde yayınlanan bilgilerden yararlanılarak tarafımdan hazırlanmıştır.)
Grafiğe nazaran 2004 ile 2017 yılları ortasında Türkiye, dünya geneline nazaran yüksek, kendi algılamalarına nazaran olağan enflasyonlu bir büyüme içinde görünüyor (I numaralı bölge.) 2008 yılında global krizin tesiriyle stagflasyona (durgunluk ve enflasyon ya da sıfıra yakın büyümeye enflasyonun eşlik etmesi hali) giren iktisat (B) sonraki yıl bu sefer slumpflasyona girmiş (yüksek enflasyon ile birlikte iktisatta küçülme hali) (A.)
2018 yılından itibaren başkanlık sistemine geçen Türkiye’de (II numaralı bölge) 2019 yılında tekrar stagflasyon yaşadı (B.) Bu periyotta 2021 yılında enflasyondaki yükselmeye rağmen evvel faiz düşürüldü, enflasyon yüzde 80’lere kadar yükseldi, sonra 2023 yılı ortasından itibaren faiz tekrar artırılınca enflasyon düşüşe geçti.
Kasım ayı prestijiyle 12 aylık enflasyon 47,09. Bu orandaki enflasyon gelişmiş ekonomiler açısından kriz hali olarak kabul edilir. Buna karşılık Türkiye’de bir kriz hali olarak görülmüyor. Bizde kriz olarak kabul edilen durum büyümenin küçülmeye dönüşmesi halidir. Zira o vakit işten çıkarmalar başlar, işsizlik oranı artar.
Bu yazı Mahfi Eğilmez’in şahsî blogundan alınmıştır
|
Kızıl Goncalar kamera gerisi: Cüneyd, Hasna, Sadi Hüdayi Güneş ve Müyesser konuştu!
|
|
Günün öne çıkan haberleri… TIKLAYIN – Yönetimi İBB’de olan Belgrad Ormanları’na şafak tahliyesi TIKLAYIN – Kayyım atanan Esenyurt’tan izlenimler: “250 kişi paklık işlerine gönderildi, Ahmet Özer’e yumurta 30 gün sonra verilmiş” TIKLAYIN – Cumhurbaşkanlığı anketinden çarpıcı sonuçlar: Erdoğan, üçünü de geride bıraktı TIKLAYIN – Sivassporlu futbolcunun eski eşi: Kocam beni Wanda ile aldattı, bunu bana Icardi söyledi TIKLAYIN – Ünlü spiker Ela Rümeysa Cebeci tacize uğradığı anları paylaştı: Bayanlar çaresiz TIKLAYIN – Nevzat Bahtiyar’ın avukatından çarpıcı sav: Narin cinayetinde 4 sanığın dışında “korunan” 1 kişi daha var! TIKLAYIN – “Çarşı” davasında tüm sanıklar beraat etti TIKLAYIN – Emrah’ın yeni komşusu David Beckham |