Özellikle grip yahut soğuk algınlığı durumlarında süratli uygunlaşmak için tercih edilen ve konutlarda de uygulanan “sarı serum”, süratle popülerleşse de önemli sıhhat riskleri taşıyor.
Uzmanlar, bilhassa toplumsal medyada yayılan yanlış bilgiler nedeniyle “sarı serum”un bilinçsiz kullanıldığını belirterek, bu çeşit tedavilerin sırf doktor kontrolünde, gerekli tıbbi durumlarda uygulanması gerektiğinin altını çiziyor.
Prof. Dr. Serkan Emre Eroğlu, son bir ayda 4 mevt hadisesiyle karşılarına çıkan “sarı serum” uygulamasının, bilimsel desteği olmayan bir popülariteye sahip olduğunu belirtti.
“Sarı serum” sözünün halk ortasında kullanılan bir tabir olduğunu belirten Eroğlu, şunları söyledi:
“Kimileri buna ‘atom’, bazıları ‘detoks serum’ diyor. Hatta bu yalnızca Türkiye’ye mahsus değil. Amerika, İngiltere ve dünyanın pek çok bölgesinde ‘hangover’, ‘jetlag’, ‘myers kokteyli’ yahut ‘banana’ üzere farklı isimlerle anılıyor. İçeriğinde ekseriyetle B ve C vitaminleri, kompleks mineraller bulunuyor. Kimi uygulamalarda magnezyum ve kalsiyum eklenirken, birtakım durumlarda ağrı kesiciler de içeriğe dahil edilebiliyor. İçeriği hastanın durumuna nazaran değişen bu karışımlar, muhakkak protokoller çerçevesinde hazırlanıyor.”
Eroğlu, toplumsal medyanın bu uygulamayı yaygınlaştırdığına dikkati çekerek, “Bizim hastanelerde sıklıkla kullandığımız bir uygulama değil. Yalnızca sıklıkla ısrarcı taleplerle karşılaştığımız bir uygulama. Türkiye’de her yıl 140-150 milyon acil servis başvurusu oluyor ve bu hastaların büyük bir kısmı yeşil alanlarda izlenmekte. Yeşil alan polikliniklerinde bu ısrarlı talepleri sıkça görüyoruz. Hatta bunu talep eden hastalar nedeniyle sözel yahut fizikî şiddete uğrayan meslektaşlarımız bile olabiliyor” dedi.
Vatandaşların “sarı serum” konusundaki ısrarının nedenleri ortasında “hızlıca işe ya da derslerine dönebilmek”, “enerjilerini artırmak”, “bağışıklık sistemlerini güçlendirmek” ve “en kısa müddette grip, soğuk algınlığı ya da ağrılı durumları atlatmak” olduğunu aktaran Eroğlu, lakin bu uygulamaları bu cins rahatsızlıklar için yapmadıklarının altını çizdi.
“Vatandaşlarımızın bu tıp uygulamalar konusunda ısrarcı olmaması gerekiyor”
Prof. Dr. Eroğlu, “Serum tedavileri, beslenme yetersizliği kesin olarak tespit edilmiş, kan testleriyle mineral ve elektrolit eksikliği belirlenmiş, çok sıvı kaybı yaşayan yahut kusma, terleme üzere nedenlerle elektrolit dengesizliği oluşmuş hastalar için uygulanıyor” tabirlerini kullandı.
Ayrıca kronik alkol tüketimi üzere durumlarda ya da ağır bakım ortamlarında mikro besin takviyesi olarak da kullanılabildiğini belirten Eroğlu, “Yani acil servislerde hastaların talep ettiği biçimde kullanımı ile hastane ortamındaki tıbbi kullanımı ortasında kıymetli farklar var” diye konuştu.
Eroğlu, hastaların toplumsal medya, piyasa lisanıyla oluşturulan reklamlar ve çevresel tesirler nedeniyle yanlış yönlendirildiğine dikkati çekerek, “Vatandaşlarımızın bu cins uygulamalar konusunda ısrarcı olmaması gerekiyor. Zira ‘sarı serum’ sanıldığı kadar pak bir uygulama değil. İçeriğindeki vitaminler ve mikro besin parçacıkları, alerjik tepkilere son derece yatkın” sözlerini kullandı.
Bilimsel bilgilere nazaran ferdî hayatta yüzde 1 ila 3 oranında anafilaksi, yani şiddetli alerjik tepki gelişme riski bulunduğunu söz eden Eroğlu, olağanda beslenme yoluyla alınabilecek bu desteklerin damardan verilmesinin bu riski daha da artırabileceğini vurguladı.
“Tek başına serum uygulaması bile kalp yetersizliği olan hastalarda hayati risk taşıyor”
Eroğlu, bu uygulamanın yalnızca alerji riski taşımadığını da belirterek, “Özellikle 40 yaş üzerinde yüzde 20 oranında kalp yetersizliği riski var. 65 yaş üzerinde ise her 100 hastadan 2 ila 3’ünde kalp yetmezliği neredeyse garanti. Serum içeriğinde rastgele bir alerjen husus olmasa bile, tek başına serum uygulaması bile kalp yetersizliği olan hastalarda hayati risk taşıyor” ihtarında bulundu.
Bu çeşit uygulamaların sadece doktor kararıyla yapılması gerektiğinin altını çizen Eroğlu, “Bu kararı alacak kişi sıhhat çalışanlarıdır ve burada yetkili olan da hekimdir. Tabibin inisiyatifine bırakmak halkımız için yapabilecek en hakikat davranış modeli olacaktır diye düşünüyorum.” dedi.
– “Sarı serum diye bir tabir bizim literatürümüzde yok”
Prof. Dr. Başar Cander de halk ortasında “sarı serum” olarak bilinen uygulamanın tıbbi literatürde yeri olmadığını belirterek, “Tıp fakültesi öğrencilerine yahut tabiplere bu terimi sorsanız bilmezler. Zira sarı serum diye bir tabir bizim literatürümüzde yok” dedi.
İçeriğinde ekseriyetle B vitamini bulunan bu serumun son devirde grip hadiselerinin artışıyla gündeme geldiğini aktaran Cander, “Aralık ve ocak aylarında grip hadiselerinde tepe yaşanıyor, bu bazen şubat ayına kadar devam ediyor. Beşerler sarı serumun güzelleşme sürecini hızlandıracağını düşünüyor fakat bunun tıbbi bir gerekliliği yahut bilimsel delili yok” bilgisini verdi.
Cander, serumun sadece hekimin gerekli gördüğü durumlarda, belli tıbbi şartlara bağlı olarak uygulandığını vurgulayarak, şunları kaydetti:
“Mesela hastanın tetkiklerini yapmışsınız. Bu hastanın beden direncinin düşük olduğunu, hastalığı bir formda atlatamayacağını, oral yoldan sıvıyı almadığını ya da az aldığını görüyoruz. Bu tip durumlarda damardan sıvı verebiliyoruz. Damardan sıvı verirken de beden direncini arttıracak kimi ilaçlar katabiliriz. Mesela ağrısı varsa ağrısını kesebiliriz ancak bu hastane şartlarında birtakım özel durumlarda yaptığımız bir tedavi. Hasebiyle bu şu anda gündemde olduğu üzere konutta tetkik, analiz yapmadan grip tedavisinde kullanılacak bir tedavi değil. Genç ve sağlıklı bireylerin serum takmasına asla gerek yok. Biz bunu grip tedavisinde kullanmıyoruz ve önermiyoruz.”
“Sarı serum bilinçsiz kullanıldığında ölümcül olabilir”
Prof. Dr. Başar Cander, sarı serumun bilinçsiz kullanımının önemli sıhhat riskleri taşıdığını belirterek, damardan verilen her ilacın direkt kalbe ulaştığını, yanlış uygulamaların ölümcül sonuçlar doğurabileceğini vurguladı.
Serumun tek bir çeşidi olmadığını kaydeden Cander, “Bazılarında potasyum, kimilerinde glikoz ya da sodyum klorür bulunuyor. Şayet tansiyon hastasına sodyum klorür içeren bir serum verilirse tansiyonu yükseltip beyin kanamasına yol açabilir. Yüksek potasyum içeren bir serum ise kalpte ritim bozukluklarına neden olabilir.” ikazında bulundu.
Cander, bilhassa böbrek yahut kalp yetmezliği olan hastalarda yanlış serum kullanımının da tehlikeli komplikasyonlara yol açabileceğini tabir ederek, bilinçsiz uygulamaların anafilaksi üzere ağır alerjik tepkilere neden olabileceğine dikkati çekti.
Ayrıca, damar yoluyla bedene giren enfeksiyonların hayati risk oluşturabileceğini aktaran Cander, bu çeşit süreçlerin kesinlikle doktor kontrolünde gerçekleştirilmesi gerektiğini tabir etti.
Prof. Dr. Cander, serumda hava kabarcıkları kaldığında ve yanlışsız bir biçimde takip edilmediğinde de önemli sonuçlara yol açabileceğini vurgulayarak, hava kabarcığının, bilhassa akciğerdeki damarları tıkayarak mevte neden olabileceği ihtarında bulundu.