Serpil Yılmaz
2024 yılı “Prof. Dr. Vecihe Hatiboğlu’nu Anma Ödülü” ekonomist ve müellif Dr. Mahfi Eğilmez’in “Yeni İktisat 21. Yüzyıla Has Yaklaşımlar” kitabına verildi.
Türkiye’nin birinci lisan bilimcilerinden Ankara Üniversitesi Lisan Tarih Coğrafya Fakültesi‘nde 24 yıl Türk Lisan Kürsüsü Başkanlığı yapan Prof.Dr. Hatiboğlu’nun kızı ve Birleşmiş Milletler W20 (Kadın20) Kurucu Lideri Dr. Gülden Türktan tarafından konulan ödül nedeniyle Eğilmez ile biraraya geldik.
13 Kasım günü Eğilmez’e verilen ödül vesilesiyle Türktan’ın verdiği kahvaltı davetinde; CHP eski Genel Lider Yardımcısı (2010 yılı) 24. periyot milletvekillerinden Prof.Dr. Hurşit Güneş ve benim de yer aldığım ödül heyetinde bulunan Liber Kitap Kulübü Kurucu Lideri Ferah Türel’in de katkısıyla siyaset ve iktisat gündemi içine düştük.
***
2024 yılında yayımlanan “Yeni Ekonomi” kitabında kullandığı Türkiye Türkçesi’nin söz gücü ve kavramsal yaklaşımına vurgu yapılan mükafatı hakkında konuşan Mahfi Eğilmez “Ekonomi alanında ödül alıyorum fakat bu ödül benim için çok daha özel bir mana taşıyor. Kendi uzmanlık alanımın dışında takdir edilmekten memnun oldum” diyordu.
Sosyal medyada 2 milyon takipçisi olan ve “Okurlarım ortasında çok sayıda mühendis ve doktor var. Onlardan da yazılarımı okuyunca ekonomiyi anladıkları övgüsü alıyorum” diyen Eğilmez, akademik-bilimsel yayınlarda bir eksikliğe dikkat çekiyor:
“Türkiye’de çok nitelikli araştırmalar yapılıyor, kitaplar yazılıyor. Ancak bunların çoğu Türkçe. Yurtdışında etki yapabilmemiz için İngilizce yayın yapmamız gerekiyor.”
Eğilmez’i bilim dünyasında farklılaştıran bir öteki özelliği “uzmanlık alanının” yanı sıra farklı disiplinlere de kaliteli vakit ayırması…
“Keman çalmaya kabiliyetim olsaydı, müziğe yönelirdim. Arkeoloji alanında çok değerli araştırmalar yapan muharrirler var.” diyen Eğilmez, Hititler üzerine birinci hikayelerini 2002 yılında “Anitta’nın Laneti” isimli kitabında yayımladı. 2008’de de “Hattuşa’dan Kaçış” kitabı yayımlandı.
***
Eğilmez’in “Kendime Yazılar” bloğunda yayımlanan, 12 Kasım 2024 tarihli yazısı “Hukukun Üstünlüğü, Yolsuzluk ve Türkiye” başlığını taşıyor.
Aynı gün Türkiye, vicdanları bir defa daha kanatan İzmir’de konutlarında anneleri karton toplamaya gitmişken yaşları 5 ile 1 ortasında 5 minik kardeşin elektrik sobasından çıkan yangında hayatını kaybetmesi haberi ile sarsılıyor.
İzmir’de yaklaşık 200 bin riskli aile bulunduğunu, Konak bölgesinde ise Toplumsal Ekonomik Takviye (SED) alan evrakı faal 1800 aileden 800’ünün İzmir’de bebeklerini kaybeden ailenin hayat sıkıntısına misal şartlarda yaşadığı kamuoyuna yansıdı.
Yanıtı farklı bölümler tarafından çok defalar verilen “Türkiye’nin en değerli sorunu nedir?” sorusunun biz de dışında kalmadık.
Prof.Dr. Güneş “Hayat pahalılığı” diyor ki, birebir gün geçim sıkıntısının çocukların ömrüne malolduğu haberleri ile sarsılıyoruz.
Aynı gün İzmir’de karton toplamaya giden annenin meskende bıraktığı yaşları 5 ile 1 ortasında 5 evladı elektrik sobasından çıkan yangında can verdi.
İzmir’in Konak ilçesinde bu ailenin hayat şartlarına benzeri durumda 200 ailenin olduğu kamuoyuna yansıdı.
***
Araştırmalar 2017’den sonra tırmanan yoksulluğu ortaya koyuyor.
Türkiye İktisat Siyasetleri Araştırma Vakfı (TEPAV) araştırması 2023 bilgilerine nazaran yaklaşık 10 milyon çocuğun yoksulluk yaşadığını; 0-17 yaş ortası 7 milyon 30 bin çocuk yoksulluk içinde, bunların 2 milyonu derin yoksulluk denilen açlık sonunun altında hayat sürüyor.
Kişi başına gelir 48 bin 642 TL altı gelir dikkate alındığında 9 milyon 590 şahsa ulaşıyor. 0-2 yaş bebekler ve 3-14 yaş çocuklarda yoksulluğun giderek derinleştiğine işaret ediliyor. 2017 yılında yüzde 36.8 olan fakir bebek oranının 2022’de yüzde 41.4’e, fakir çocuk oranının ise tıpkı devirde yüzde 40,8’den yüzde 43,8’e yükseldiği belirtildi.
Türkiye’de her iki çocuktan bir yoksul!
Türkiye OECD ülkeleri ortasında çocuk yoksulluğunda 2’inci sırada.
****
2025 yılı Plan Bütçe Komisyonu’nda muhalefet milletvekilleri fiyatsız okul yemeği vermeyen Milli Eğitim Bakanı Yusuf Tekin’i kumanyalarla, hayat pahalılığını önleyemeyen Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’i abaküslerle karşıladılar.
Asgari ücretliye ve emekliye yaşanan enflasyon değil, hedeflenen enflasyon üzerinden artırım verileceğinin açıklanması üzerine, muhalefet partileri taban fiyat artırım tekliflerini açıkladılar.
17 bin 500 lira olan minimum fiyatın 30 bin liraya yükseltilmesini savunan CHP’nin teklifinde desteğin eksikliğine değinen Eğilmez, “17 bin 500 TL ile satın aldıklarını, yaşanan hayat pahalılığı sonucunda 8 bin 500 liralık alabiliyor. Ortadaki farkı gidermek için taban fiyat 25 bin lira olmalı.” diyor.
3 ayda bir açıklanan Orta Vadeli Plan’da hedeflenen enflasyon oranının tutturulamadığı gerçeğini de anımsatıyor.
***
Eğilmez birebir soruya “Hukuk” cevabı veriyor.
“Ekonomi en kolay çözülecek sorun. Hukuk kurumsal olarak yıprandı.” derken, Hukukun Üstünlüğü, Yolsuzluk ve Türkiye yazısına mevzu olan World Justice Project (WJP, Dünya Adalet Projesi)’in 142 ülkeyi kapsayan 2024 yılı ölçümlerini değerlendirmişti.
WJP’ye nazaran Türkiye “hukukun üstünlüğü” alanında 117’inci olurken buna paralel olarak “yolsuzluk” endeksinde de 78’inci.
WJP’nin hukukun üstünlüğü tarifi: Hesap verebilirlik, adil hukuk, açık hükümet ve erişilebilir tarafsız adalet olarak sıralanan dört üniversal ilkeyi sağlayan sürdürülebilir bir yasalar, kurumlar, kurallar ve toplum mutabakatı sistemidir.
***
Bütçe görüşmelerinde ortaya çıktı ki; 2023 yılı 10 ayında Cumhurbaşkanlığı Saray’ına 10 milyar 260 milyon lira, 9 milyar 119 milyon lira da örtülü ödenekten harcama olmuş.
Güneş, 2001 ekonomik krizinde “Bir sefere mahsus yüzde 2 servet vergisi önerdik Ecevit (dönemin başbakanı Bülent Ecevit) servet kaçar diye kabul etmedi” hatırlatmasına Eğilmez günümüz tahlil önerisi ile karşılık veriyor:
“Servet vergisine gerek yok. Vergi ödemeyen kısımlardan tahsilat yapılması, kamu israfının önlenmesi kâfi.”
***
Hem bir Cumhuriyet aydını olarak Hatiboğlu’nu tanımak, hem de lisanın gelişmesine katkı vermek açısından bu ödül bence çok değerli.
Milli Eğitim Bakanlığı’nın son olarak 2019 yılında paylaşılan, 4’üncü sınıf öğrencilerinin iştirakiyle hazırlanan ‘Türkçe-Matematik-Fen Bilimleri Öğrenci Muvaffakiyet İzleme Araştırması‘na nazaran, öğrencilerin yüzde 40’ı Türkçede okuduğunu anlamıyor.
Prof. Dr. Vecihe Hatiboğlu Anma Mükafatı 13 Kasım 20024 de İstanbul’da yapıldı. Üç yıldır verilmekte olan “Prof. Dr. Vecihe Hatiboğlu Anma Ödülü” 2022 yılında Dil Derneği Genel Başkanı Sevgi Özel’in “Yalan Dünyasının Yalancıları” anı-inceleme kitabına, 2023 yılında, 11 Şubat 2024 günü yitirdiğimiz ünlü edebiyatçı Füruzan’ın son öykü kitabı “Akim Sevgilim” e verildi.