Ceren Bayar – Fatih Saygın
RİZE – “Rize, önder kenti olduğu için siyaseten hassas ve nazik.” Bu sözler 1999 genel seçiminden kısa mühlet evvel kaleme alınan Milliyet Gazetesi’ndeki Atilla Güner imzalı Rize seçim izlenimi yazısından. O yıllarda Rizeli Başbakan Mesut Yılmaz’ın ve partisi Anavatan Partisi’nin (ANAP) kentteki tesiri ağır bir biçimde hissediliyordu. 24 yıl sonra Rize hâlâ bir önder kenti ve hâlâ hassas.
RİZE: İKİ BAŞBAKAN, BİR CUMHURBAŞKANI ÇIKARAN KENT
90’lı yıllardan bu yana ülkeyi yöneten şahısları, iz bırakan başkanları çıkaran Rize, Başbakan Mesut Yılmaz’ın, Başbakan ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın kenti. “İki başbakan bir de cumhurbaşkanı çıkardık” diyen Rizeliler, Mesut Yılmaz’ın ANAP’ı iktidardayken Mesut Yılmaz’a, bugün de Erdoğan’a vefa borçlarını ödediklerini söylüyorlar.
RİZE VE ERDOĞAN ORTASINDAKİ TANIM EDİLEMEZ BAĞ
Kentin, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile ortasında farklı bir bağ var. Bu bağ Rizelilerin hem kelamlarına hem de hislerine yansıyor. Kentteki ve ülkedeki pek çok sorunun farkında olan; yoksulluktan, işsizlikten, çay fiyatlarından ve hatta AK Parti milletvekillerinden şikayet eden Rizeliler, yaşadıkları tüm problemlere karşın Erdoğan’dan övgüyle, sevgiyle ve gururla bahsediyorlar. O denli ki pek çok Rizelinin Erdoğan’dan bahsederken gözleri doluyor.
‘İŞSİZLİK, YOKSULLUK VAR LAKİN MECBUR ERDOĞAN’A VERECEĞİZ’
Seçim Rizelilerin değerli bir gündemi. O denli ki kent merkezinde her mikrofon uzattığımızda ve seçim, siyaset, iktisat konuşmaya başladığımızda etrafımızı onlarca kişi sarıyor. Çoğunluğu Erdoğan’ı destekleyen Rizelilerle, az sayıdaki eski AK Partili ve CHP’li Rizeli bir anda karşı karşıya geliyor ve tansiyon yükseliyor. Erdoğan’a gönülden bağlı Rizelilerin “artık değişim gerekiyor” cümlesini duymaya bile tahammülleri yok. Fakat bu cümleyi dillendiren Rizelilerin sayısı da az değil. Kimi Rizelilerse “Evet yoksulluk, işsizlik var lakin ne yapalım, mecbur Erdoğan’a vereceğiz. Öbür seçenek yok” diyor.
‘RİZE ERDOĞAN’A YAMUK YAPMAZ’
Özellikle kent merkezinde yaşayan Rizeliler, Erdoğan’ın hemşerisi olmanın Rize için hiçbir bir avantaj yaratmadığını, öbür kentlerle tıpkı kasvetleri hatta fazlasını yaşadıklarını söyleseler de “Rize Erdoğan’a yamuk yapmaz” diyerek lisana getiriyor seçim tercihlerini. Rize’nin Cumhurbaşkanlığı yarışındaki tercihinde Recep Tayyip Erdoğan’ın bir defa daha ipi göğüslemesi sürpriz olmayacak üzere görünüyor.
AK PARTİLİ SEÇMEN: BU DEFA BİRAZ ZORLANACAĞIZ LAKİN 3-0 KAZANIRIZ
Seçimlerde cumhurbaşkanlığını Erdoğan’ın alacağını, milletvekilliklerinin üçünü de AK Parti’nin kazanacağını tabir eden Rizeli bir esnaf, “Türkiye’de her bahiste atılım yapıldı. Biraz enflasyon var lakin dünya genelinde enflasyon var. Sabırlı olmamız lazım. Erdoğan istemez mi vatandaş için her şeyi yapsın. Onun hiçbir şeye muhtaçlığı yok. 40 yıllık esnafım, bu türlü başkan görmedim. Ufak tefek şikayetler var, biraz zorlanacağız lakin Rize’de 3-0 kazanacağını düşünüyorum” diye konuşuyor.
‘APO’YU, KAVALA’YI ÇIKARACAĞI İÇİN KILIÇDAROĞLU’NA OY VERECEĞİM’
Recep Tayip Erdoğan olduğu surece 3 milletvekilini de AK Parti’nin alacağını belirten bir seçmen, “Tayyip Erdoğan’ı Rize’de kimse satmaz” derken bir öbür AK Partili seçmen de kinaye yaptığı konuşmasında “Kavala’yı çıkaracağı için, APO’yu çıkaracağı için Kılıçdaroğlu’na oy vereceğim” sözlerini kullanıyor. Bir diğer AK Partili seçmen de “Reis ne etti size” diye soruyor.
AK PARTİ MİLLETVEKİLLİĞİ SEÇİMLERİNDE 21 YILDIR 3’TE 3 YAPIYOR
Rize, Meclis’e ise üç milletvekili gönderiyor. AK Parti’nin 2022’de siyaset sahnesine girmesiyle birlikte kentte ezici bir üstünlüğü kelam konusu. 2007’de bağımsız bir adayın aldığı tek milletvekilliği hariç 2002’den bugüne yapılan tüm genel seçimlerde üç milletvekilliğinin üçünü de AK Parti kazandı.
CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMLERİNDE DE LOKAL SEÇİMLERDE DE TERCİH DEĞİŞMEDİ
Sadece milletvekili seçimlerinde değil cumhurbaşkanlığı seçimleri ve mahallî seçimlerde de Rizelilerin tercihi Erdoğan’dan ve partisinden yana oldu. 2018 Cumhurbaşkanlığı seçiminde Erdoğan, Rizelilerin yüzde 76,9’unun oyunu aldı. 31 Mart 2019 Mahallî Seçimleri’ni de AK Parti yüzde 72,99 oranında oy alarak ezici bir üstünlükle kazandı.
ERDOĞAN BAKANLARINI MİLLETVEKİLİ YAPTI
Rize’nin teveccühünün farkında olan Cumhurbaşkanı Erdoğan, aday belirlerken de hassas davranıyor. Kentin geçen dönemki milletvekilleri iki eski bakan Hayati Yazıcı ve Osman Aşkın Bak ile Erdoğan’a yakın isimlerden Muhammet Avcı’ydı. Lakin Rizeliler, bakanların milletvekilliğinden pek şad değil. İki ismin de kente dair bir çalışmaları olmadığını, kente uğramadıklarını söylüyor birtakım Rizeliler.
‘3 MİLLETVEKİLİ 5 PARA ETMEZ LAKİN RİZELİ ERDOĞAN’A KELEK YAPMAZ’
63 yaşında bir emekli olduğunu, 42 ve 38 yaşında olan ve taban fiyatla geçinen çocuklarına ve torunlarına kendisinin bakmak zorunda olduğunu anlatan bir Rizeli, “4 yıldır, pandemiden bu yana sorundayız. 500 liraydı Rize’de kiralar. Artık 3-5 bin lira oldu. Haydi 7500 lira emekli maaşıyla geçinsinler. Kılıçdaroğlu, Erdoğan umurumda değil. Fakat Rizeli her vakit Erdoğan’ı seçer, kelek yapmaz. Lakin üç milletvekili de beş para etmez. Hiçbir yararını bu Rize görmedi. Özellikle Hayati Yazıcı. Cumhurbaşkanlığı’nda Erdoğan lakin milletvekilliğinde kimseyi istemiyorum” diye konuşuyor.
14 Mayıs seçimleri için aday gösterilen isimler şimdilik itirazla karşılaşmasa da Rizeliler için değerli olan adaylar değil onların tabiriyle “Reis”. “Reis”, 14 Mayıs seçimleri için iki eski bakanı liste dışı bırakırken, Muhammet Avcı’yı tekrar, bu kere birinci sıradan aday gösterdi. Başka adaylarsa Rize’nin eski baro liderlerinden Harun Mertoğlu ve AK Parti eski vilayet liderlerinden kentin sevilen siyasetçisi Yılmaz Katmer oldu.
AK PARTİLİ ADAYLAR ERDOĞAN’DAN GÜÇ ALIYOR
AK Partili siyasetçiler de kentteki Erdoğan tesirinin farkında. Rize’de yapılan AK Parti milletvekilleri aday tanıtım toplantısında kelam alan AK Parti Rize Milletvekili ve Rize birinci sıra milletvekili adayı Muhammet Avcı, Erdoğan’a ithaflarının bol olduğu konuşmasında şunları söyledi: “Bir tarafta bütün terör örgütlerinin takviyesine mahzar olmuş bir 7’li masa, bir tarafta da Türkiye’yi 22 yılda adeta baştan sona yine imar etmiş Recep Tayyip Erdoğan liderliğinde, AK Parti ve Cumhur İttifakı var. Türkiye’nin en büyük yatırımları AK Parti hükümetleri periyodunda gerçekleşti. Açık orta bir icraat üstünlüğüne sahibiz. Bizler Rize milletvekilleri olarak yarınlarımız ismine gayret etmeye devam edeceğiz.”
Muhammet Avcı MHP KENDİ ADAYINI ÇIKARDI, YETERLİ PARTİ CHP LİSTESİNDE
Cumhur İttifakı’nın ortaklarından Milliyetçi Hareket Partisi’nin (MHP) 81 vilayette kendi adaylarını çıkarma kararı sonucu Recep Bakırcı, Remzi Kutanoğlu ve Yunus Emre Öztürk, MHP’nin Rize milletvekili adayları oldu. Bu durumun AK Parti’nin aleyhine olduğu, oyların bölüneceği yorumları yapılırken, Millet İttifakı’ysa seçime ittifak olarak girme kararı aldı. Buna nazaran UYGUN Parti Rize’de seçim yarışına girmeyecek fakat CHP listesinde bir DÜZGÜN Partili isim olacak. İttifak sinerjisinin CHP’nin birinci sıradaki adayı için yarar sağlayacağı görüşü hakim.
CHP 46 YIL SONRA MİLLETVEKİLİ ÇIKARABİLECEK Mİ?
Kentte 46 yıldır milletvekili çıkaramayan Cumhuriyet Halk Partisi’nde (CHP) hummalı bir çalışma ve bu sefer bir milletvekili çıkarma umudu var.
2018 seçiminde Rize’den 41 bin 700 oy alan Millet İttifakı’nın bir milletvekili çıkarabilmesi için 50 bin oyu geçmesi gerekiyor. Millet İttifakı’nın Rize’de ortaklaşması, Cumhur İttifakı’nda MHP ve AK Parti’nin başka farklı adaylar çıkarması, artan yoksulluk ve işsizliğin AK Parti oyları üzerindeki mümkün negatif tesiri ve sayıları 10 bine varan yeni seçmen de hesaba katılınca CHP’nin talihinin yükseldiği değerlendirmeleri sıkça yapılıyor. CHP’nin 46 yıl sonra Rize’de bir milletvekili çıkarmaya çok yaklaştığı yalnızca CHP’liler değil AK Partililer tarafından da dillendiriliyor.
Rizeli bir seçmen evvelki yıllarda AK Parti’ye oy verdiğini belirterek şunları söylüyor: “Artık AK Parti’ye oy vermeyeceğim. İnsanları birbirine düşürdüler. AK Partili değilsen FETÖ’cü oldun, PKK’lı oldun. Türkiye’nin yüzde 50’si PKK’lı mı? AK Partili değilsen konuşamıyorsun. Geçen sene burada AK Parti’yi eleştirdiğim için Soylu beni yataktan aldı. ‘Ekonominin tüpü patladı’ dedim diye. Adalet sistemi çöktü. ‘AK Parti’ye rey veren cennete gidiyor’ diyerek dini ayaklar altına aldılar. Rize üzere yer bitti. Millet konutuna yemek götüremiyor. Milletvekili 75 milyar maaş alıyor, bana 7 buçuk milyar maaş veriyorlar. O maaşı bize versin, bizim maaşımızı onlara bağlasınlar.”
‘ARTIK DEĞİŞİME VE YENİ SİYASETLERE GEREKSİNİM VAR’
Rize’nin en değerli sorunlarının çay fiyatlarının düşüklüğü ve işsizlik olduğunu söyleyen Çamlıhemşinli bir bayan, tüm bu meseleleri Kemal Kılıçdaroğlu’nun çözebileceğine inandığını tabir ederek oyunu da CHP ve Kılıçdaroğlu’na vereceğini söylüyor. Bir öteki Rizeli bayan seçmen de çayda uygulanan tüm siyasetlerin gözden geçirilmesi gerektiğini kaydederek, “Çayla ilgili sıkıntılar seçimleri etkileyecek. Yalnızca çay da değil, ülkede yaşanan tüm meseleler Rize’ye de sirayet etti. Seçimlere tesiri elbette olacak. Artık muhakkak değişime gereksinim var” değerlendirmesini yapıyor.
CHP ARDEŞEN’DEN LAZ ADAYLA MECLİS YOLUNDA
CHP’nin birinci sıradaki adayı siyasetçi, mühendis Tahsin Ocaklı. İkinci sıradaki aday GÜZEL Parti kontenjanından, Meclis eski liderlerinden Köksal Toptan ile isim benzerliği olan Köksal Toptan ve üçüncü sırada da Muhammet Yıldız var.
Birinci sıra adayı Ocaklı, Rize’nin en büyük ilçesi Ardeşen’den bir Laz. Lazcayı günlük hayatında da kullanan, kentte sevilen bir isim Ocaklı. CHP ve Ocaklı, Rize merkezdeki Erdoğan üstünlüğünü kentin Ardeşen, Pazar, Fındıklı üzere CHP seçmeninin ve oy tercihlerini değiştirebilecek AK Partili seçmenin ağır olduğu ilçelerine yönelerek aşmayı hedefliyor. Merkezdeki çalışmalarına ek olarak bu ilçelerde ağır çalışma yürüten Ocaklı ve partisi, Rize’nin CHP’li bir milletvekilini bu defa Meclis’e göndereceğini düşünüyor.
Tahsin Ocaklı OCAKLI: RİZE SIKINTI BİR KENT ANCAK KAZANAN BİZ OLACAĞIZ
1977 seçimlerinde Sami Kumbasar’ın Rize’nin son CHP’li milletvekili olduğunu hatırlatan CHP’nin birinci sıra adayı Tahsin Ocaklı, Rize’nin güç bir kent olduğunu tabir ederek, “Rizeli seçmenler hemşericilik hisleriyle tercihlerini belirlerler. Daha önce Mesut Beyefendi vardı, artık Tayyip Beyefendi var. Onları sevdiler, onları tuttular. Bunu anlayışla karşılıyoruz. Lakin bizim rekabetimiz onlarla değil, ilin problemleri ile. Rize’nin çok sorunu var. 30 yıldır en yüksek oyu vererek Rizeliler hemşerilerine verilebilecek en büyük dayanağı verdiler. Lakin gelinen noktada güya muhalefetteymiş üzere ‘şunu yapacağız, bunu yapacağız’ diyorlar. Rizeli buna inanmıyor” tabirlerini kullandı. Pek çok kısmın probleminin çözülmediğini belirten Ocaklı, “13. Cumhurbaşkanı’nı da seçtirince problemleri birlikte çözeceğiz ve kazanan biz olacağız” dedi.
‘ERDOĞAN VE AK PARTİ BİRİNCİ ÇIKAR LAKİN ÖNEMLİ BİR OY KAYBI YAŞAR’
Ekonomik krizin Rize’de güzelce hissedilir ve görünür olduğunu anlatan gazeteci Gençağa Karafazlı da CHP’nin bu seçimde bir milletvekili çıkaracağı görüşünde. 1200 kişinin alınacağı ÇAYKUR’a 40 bine yakın müracaat olduğu bilgisini veren Karafazlı, mevcut durumun seçim sonuçlarına yansıyabileceğini tabir ederek şunları söyledi: “Özellikle eğitim düzeyinin yüksek olduğu ve Laz nüfusun ağır olduğu Fındıklı, Ardeşen ve Pazar’da oy tercihlerinin CHP lehine değişeceğini gözlemliyoruz. Fakat İkizdere, Güneysu, Çayeli, Kalkandere üzere Erdoğan’ın güçlü olduğu yerlerde seçmen daha duygusal yaklaşıyor. Dokunduğunuzda evet, iktisattan şikayetçi fakat ‘kimi tercih edeceksiniz’ diye sorduğunuzda ‘Erdoğan’ diyebiliyorlar.”
Bu seçimlerde de Erdoğan’ın Rize’de birinci olacağını belirten Karafazlı, “Yaklaşık 10 bine yakın yeni seçmen kitlesi var. Hasebiyle Erdoğan birinci çıkar ancak ‘Erdoğan’ diyenlerin sayısı azalır. Bu da ekonomik nedenlerden ötürü. AK Parti’nin birincilik vasfı devam etse de önemli oranda oy kaybı yaşar” değerlendirmesini yaptı.
Gençağa Karafazlı KARAFAZLI: CHP’NİN MİLLETVEKİLİ ÇIKARMA İHTİMALİ YÜZDE 99
Millet İttifakı’ndaki partilerin geçmişte aldıkları oy oranına bakıldığında CHP’nin bir milletvekili çıkarma ihtimalinin yüzde 99 olduğunu vurgulayan Karafazlı, “Bu kere 2’ye 1 olur Rize’nin milletvekilleri” dedi.
ÇERVATOĞLU: CHP NET BİR FORMDA MİLLETVEKİLİ ÇIKARIYOR
Rize’nin Fındıklı İlçesinin CHP’li belediye lideri Ercüment Çervatoğlu da Rize’de CHP’nin milletvekili çıkarmaya çok yakın olduğunu tabir ederek, “Geçmişte ‘Başbakan bizden, Cumhurbaşkanı bizden, yardım gelir’ diye düşünülüyordu. Ancak Rize’nin rastgele bir kentten farkı yok. Rizeli yine de kendi evladına sahip çıktı. Artık bugün objektif olarak baktığımızda net bir halde milletvekili çıkarıyoruz” diye konuştu.
Ercüment Çervatoğlu ‘RİZE’DE ŞEYTANIN BACAĞINI KIRDIK’
“Rize’de şeytanın bacağını kırdık” diyen Çervatoğlu, Cumhurbaşkanlığı seçimlerine ilişkinse Kılıçdaroğlu’nun bir trendi yakaladığını lakin Rizelinin hemşerisi Erdoğan’a sahip çıkacağını söz ederek, “Şöyle bir gerçekliğimiz var Rize halkı ‘kötü de yapsa bizim evladımız’ diyor” tespitini yaptı.
ÇERVATOĞLU: FINDIKLI DA RİZE DE CUMHURİYET KENTİ
Bisiklet yolları, fiyatsız bisikletleri, şenlikler, sanat aktiflikleri ile Rize’nin hatta Türkiye’nin öbür ilçelerinden daha farklı bir profil çizen Fındıklı’yı “Cumhuriyet ihtilallerini yaşatan ve benimseyen bir kent” olarak tanımlayan Çervatoğlu, “Aslında bütün Rize bir cumhuriyet kenti. 12 Eylül askeri faşist darbesiyle değişti. 14 Mayıs’tan sonra kendi kimliğine ve iklimine dönüştüreceğiz diye düşünüyorum” dedi.
ÇAY ÜRETİCİSİNİN DE PERSONELİNİN DE DÜŞÜNCESİ BİTMİYOR
Denize kıyısı bulunan ve varlıklı orman dokusuna sahip olan Rize’de Ayder, Anzer, Handüzü, Pokut üzere yaylalar son yıllarda ekoturizme kapılarını açmış olsa da bölge halkı için tam manasıyla bir geçim kapısı olabilmiş değil.
Rize iktisadı denilince birinci akla gelense Doğu Karadeniz’de 200 binin üzerinde üreticiyi ve ailelerini etkileyen çay. Bölge iktisadı çay tarımına dayalı. Rizeliler “Dünyada üzerine kar yağan tek çay”ı yetiştirdiklerini söylüyor ve bununla övünüyorlar. Çay İşletmecileri Genel Müdürlüğü’nün (ÇAYKUR) Karadeniz’de 46 fabrikası var ve bunun 33’ü Rize’de. Lakin çay alım fiyatlarından ÇAYKUR çalışanlarının durumuna kadar pek çok hususta çayla ilgili sıkıntılar yıllardır gündemde.
AK PARTİ ÇAYKUR PERSONELLERİNİN MEVCUT ÇALIŞMA KAİDELERİNİ GERÇEK BULUYOR
Çayla ilgili bitmeyen tartışma başlıklarından birisi ÇAYKUR’da çalışan emekçilerin mevsimlik emekçi statüsünde olması. Çalışanlar 6 ay çalışıp 1 yıl geçiniyorlar ve takım alamıyorlar. Muhalefet partileri ve sendikalar ÇAYKUR’un personelleri garantisiz çalıştıran bu siyasetini eleştirirken AK Partili yöneticilerse daha kısa müddette daha fazla çalışanın yarar sağladığını söyledikleri bu tekniği savunuyor.
ÇAYKUR EMEKÇİLERİ: TAKIM VARSA OY VAR, TAKIM YOKSA OY YOK
Rizeli bir ÇAYKUR çalışanı, “ÇAYKUR personellerinin durumu seçime yansır. Biz arkadaşlarımızla ‘Kadro yoksa oy da yok’ diyoruz” dedi. AK Parti’nin bu durum nedeniyle oy kaybı yaşayacağını söyleyen ÇAYKUR çalışanı, “Bu seçimde 3 vekil çıkaramayacaklar. 12 bin ÇAYKUR çalışanı var ve Tayyip Erdoğan takım kelamı vermedi. Çok büyük oy kaybedecek Rize’den AK Parti ve Erdoğan. Bir an önce ÇAYKUR personeline bir şeyler yapsın” dedi.
CHP’NİN ÇAY ÜZERİNDE VAATLERİ VE PROJELERİ
Millet İttifakı Cumhurbaşkanı adayı Kılıçdaroğlu’nun ÇAYKUR emekçilerine takım kelamı vermesi kentte karşılık bulmuş durumda. CHP milletvekili adayı Ocaklı, çay üretiminin fabrika süreciyle birlikte 6 ay sürdüğünü belirterek ÇAYKUR emekçilerinin takıma alınabilmesi ve 12 ay çalışabilmesi için farklı modeller üzerinde ağırlaştıklarını anlattı şunları söyledi: “Üreticilerin çalışanların, özel bölümün ve kamu yöneticilerinin katıldığı bir tahlil modeli en gerçek olandır. Biz ÇAYKUR’un çalışanlarını 12 ay takımlı yapabileceğimiz bir düzenleme için çalışıyoruz. Bu çeşitli biçimlerde olabilir. O fabrikanın atıl olmadan diğer bir üretim modeli ile -su fabrikası olabilir, meyve suyu fabrikası olabilir- çalışmasını sağlayacağız. Sonuçta çalışanların tüm özlük haklarının olduğu bir model haline getireceğiz.” Üreticinin de rahat ettiği bir modellemeyi ortaya çıkaracaklarını tabir eden Ocaklı, “Çay üreticisini özel dala mahkum etmeyeceğiz. Düşük fiyatlarla yaş çay alımını kanunla engelleyeceğiz. Fiyatta belirleyici olan ÇAYKUR’un kendisi olacak” dedi.
İKİZDERE’DE ‘İŞ İŞTEN GEÇTİKTEN SONRA’ DANIŞTAY KARARI
İktidarın HES, taşocağı üzere projeleri Rize’nin tartışılan bir öteki gündemi. Bu projelerden en çok akılda kalanıysa Cengiz İnşaat’ın İkizdere’de yürüttüğü taş ocağı projesi. Akılda kalmasının nedeniyse bölge köylülerinin taş ocağına karşı yürüttüğü gayret. Köylülerin 1 yılı aşan gayretine karşın İkizdere’nin tabiatına büyük ziyan veren Cengiz İnşaat’ın taş ocağı çalışmaya devam ediyor. Taş ocağının çalışmalarının ikinci yılındaysa Danıştay projeye dur dedi. Ancak bölge halkına nazaran “iş işten geçmişti”. Rize merkezde yaşayanlar için çok hayati bir gündem olmasa da İkizdere köylülerinin seçim tercihlerini etkileyecek bir gelişme olduğu kaydediliyor.