Onlarca can kaybı, mahvolmuş ekonomiler, değişen sonlar üzere sonuçları bir yana Rusya-Ukrayna savaşının getirdiği en kıymetli değişiklik global çapta yeni bir siyasi periyoda yol açması oldu. Bunun ne manaya geldiğini ileride manaya bahtımız olacak alışılmış. Ancak şimdiden mevcut ortamı inceleyen, anlamaya çalışan teşebbüsler de yok değil.
Savaşın başlamasından bir yıl sonra Avrupa Dış Alakalar Konseyi’nin (ECFR) çatışmaya ait olarak global kamuoyunu tahlil eden çalışması bunlardan biri. ECFR’nin rapor haline getirdiği araştırması enteresan sonuçlar ortaya çıkardı.
Batı’yı sağlamlaştırdı
Raporda Ukrayna’daki savaşın Batı’yı bir varlık olarak “sağlamlaştırmış” olabileceğine dikkat çekiliyor. Bu, bilhassa İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra ortalarındaki meseleleri hala, büsbütün çözememiş olan batının “bir arada” olduğunu göstermesi açısından son derece çarpıcı bir belirleme.
Batılı uluslar büyük global meseleler hakkında daha fazla ortak görüşe sahip durumdalar ayrıyeten. Bu argüman, bunun da bir ispatı niteliğinde. Raporda bizi ilgilendiren bir kestirim de var; Hindistan ile Türkiye, deniyor, “Amerika ile Çin üzere çatışan güçler ortasındaki bir savaş içinde kalmaya direnecekler.” (Rapor için bknz: United West, divided from the rest: Küresel public opinion one year into Russia’s war on Ukraine – European Council on Foreign Relations (ecfr.eu))
Savaşın birinci yılı nedeniyle yapılan değerlendirmelerden biri de Amerikan gazetesi Washington Post’ta Ishaan Tharoor’a ilişkin. Tharoor, “Bu hafta için jeopolitik Batı kendi sırtını sıvazlayabilir” derken buna, ABD Lideri Joe Biden’ın Polonya’nın başşehri Varşova’dan Kiev’e giderek “Ukrayna’nın meydan okuyuşunu, onu ayakta tutan transatlantik uzlaşmayı öven” konuşmasını örnek veriyor.
Söz konusu “transatlantik uzlaşma” Batı ile ABD iştirakine vurgu elbette. Tharoor’a nazaran bu konuşma, “Batı demokrasilerinin çelik üzere birliğini savunan” bir konuşmaydı. (Bknz: Biden speech in Warsaw on Ukraine rallies the West, but not the rest – The Washington Post)
Biden’ın ziyareti
Biden’ın büyük bir kapalılık içinde olduğu söylenen aslında Rus istihbaratına evvelce haber verilen Varşova’dan Kiev’e yaptığı tren seyahati, çok farklı manalar taşıyor. Örneğin Politico haber sitesine nazaran, Biden’ın Kiev ziyareti ile Washington’un “Çin’in Rusya’ya yardım göndermeyi düşünüyor olabileceği” tezi üzere son olaylar, Covid, Çin’in yükselişi ile Rusya’nın Ukrayna’daki savaşının akabinde “dünyanın yeni bir jeopolitik ve ticaret çağına girdiğinin keskin bir hatırlatıcısı” oldu. Site, ABD’li siyaset yapıcıların globalleşme sonrası ortaya çıkan “yeni dünya düzeni” ile yeni yeni boğuşmaya başladığını da belirtiyor. (Bknz: Washington grapples for a post-globalization vision – POLITICO)
Savaşın yıldönümünde ABD sermaye etraflarının gazetesi Wall Street Journal’da epey değişik sonuçlara varılmış bir kıymetlendirme yer aldı. Gazeteye nazaran Rusya ile Çin’in “ABD’nin dünya tertibindeki hakimiyetini zayıflatmakta ortak çıkarları var.” WSJ, “Batı’nın Ukrayna konusundaki birlikteliği Rusya ile Çin’in çıkarlarını güçlendirdi” tezini lisana getiriyor. (Bknz: Russia, China Challenge U.S.-Led World Order – WSJ)
Soğuk Savaş periyoduna benziyor
Bana nazaran en hakikat benzetme/değerlendirme Bloomberg’den Andreas Kluth’a ilişkin. Kluth, “Ukrayna enkazından ortaya çıkan dünya sistemi, Soğuk Savaş dönemindekine çok benziyor” diyor. Kluth’a nazaran kesin olan şey, “etki alanları” açısından düşünmenin “yeniden moda” olduğu. Bu kaçınılmaz olarak “kendilerini diğerlerinin oyun tahtalarında piyon olarak bulan küçük ülkelerin aleyhine” olacak. Batı ülkeleri her ne kadar birbirlerine yakınlaşsalar bile Kloth, global işbirliğinin giderek zorlaşacağı kanısında. (Bknz: The Geopolitical Multiverse Is Back to Two Superpowers – The Washington Post)
Savaş sahiden de dünyaya yeni bir “düzen” getirmiş oldu, gerçek. Fakat bunun neye benzediği konusunda bir fikir yok hakikaten de. Net olan batının kurduğu sistemin artık yıkılmış olduğu.
Onun enkazı üzerindeler artık.